Двор Гейстуны. Бабраўніцкі і Кураловіч

У кнізе "Powiat Oszmiański" Чэслаў Янкоўскі эмацыянальна напісаў пра тое, што здарылася з маёнткам Гейстуны, калі яго набылі ад Адынцоў Бабраўніцкі і Кураловіч. Янкоўскі ўзгадвае толькі прозвішчы новых уладальнікаў але з іншых крыніц можна пра іх даведацца падрабязней. Бабраўніцкі Францішак нарадзіўся ў 1851 г. у Гальшанах у сям'і мяшчан Яна і Цеафілы з Маслоўскіх. Кураловіч Дамінік (1852-1924) паходзіў з вёскі Пятровічы, яго бацькі: сяляне Вінцэнт і Людвіка з Рогеляў. У 1881 г. Дамінік Кураловіч ажаніўся с малодшай сястрой Францішка Бабраўніцкага Марыянай (нар. у 1863 г.), такім чынам яны і парадніліся.

Урывак з "Powiat Oszmiański". Пераклад з польскай мовы (у перакладзе магчымы памылкі):

"...Божа мілы, што сталася з Гейстунамі! Знішчэнне і знявага.

Новыя ўладальнікі сядзібы Адынцоў падзялілі яе паміж сабою. Селянін і незаконны саветнік Бабраўніцкі, асоба, пра якую лепш прамаўчаць, узяў сабе сам двор. Яго швагер Кураловіч пабудаваўся тут жа пад сядзібным садам, павысякаўшы бярозавы гай, які раней быў на гэтым месцы.

Мемарыяльны, старасвецкі жылы дом з тыповым дахам, з двума флігелямі з тылу, практычна цалкам знішчаны. Новы ўласнік Гейстун размясціўся толькі ў некалькіх пакоях злева, аддаўшы правы бок дома ў непадзельнае ўладанне сваім парабкам и свінням. Праз цэнтральны ганак, адбываецца бесперапыннае шэсце цялят, авечак і парасят; вокны забіты дошкамі, дзверы саскочылі з завес; за домам, паміж флігелямі, кучы гною і смецця.

Двор у Гейстунах. Фотаздымак зроблены ў ліпені 1894 г. Вясной 1895 дом згарэў дашчэнту

Пайшлі ў сад. Алеі і шпалеры павыразаны. Старыя ліпы, дыяметрам у сярэднім больш за аршын, ляжаць паваленыя сякерай; наўкол тарчаць пні. Новаму гаспадару спатребіліся ліпы, клёны і ясені для рамонту гаспадарчых прыстасаванняў.

Засталася толькі, прынамсі пакуль, альтанка ў глыбіні саду, пад ценю якой, калісьці стаяла каляска аўтара “Барбары” і “Феліцыты”, дзе раней ахвотна гутарылі яго школьныя сябры, найперш з Барун, а пасля з Вільні, якія з’яжджаліся падчас вакацый ў Гейстуны, каб наведаць свайго прыяцеля. Нядоўга і гэта альтанка будзе шумець над фруктовымі дрэвамі гейстунскага саду. Ведаючы пра ашчаднасць пана Бабраўніцкага, ён не дапусціць, каб такі цэнны капітал, як ліпа, марнаваўся бы проста так. Таксама, клапатлівы гаспадар, які дбае аб прыгожым выглядзе сваёй новай уласнасці, абяцае, што жылы дом, гэта “старая халупа”, будзе знесены вясной наступнага года (1895). І на яго месцы будзе пабудавана новая велічная рэзідэнцыя, з рэштак прададзенага пасля набыцця Гейстун лесу. Можа і лепей, што дом, сцены якога столькі памятаюць, знікне цалкам і пойдзе на дровы. Прынамсі, спыніцца гэты здзек.

Напалеон Орда маляваў гэты дом з натуры і змясціў яго ў сваім альбоме, аднак малюнак, як зрешты многія рэпрадукцыі Орды, атрымаўся не зусім дакладным; гейстунскі дом у альбоме Орды выглядае як быццам мураваны, а форма тыповага даху значна зменена..."

Малюнак Напалеона Орды

Арыгінальны тэкст:

Boże miły, co się z niemi stało! Zniszczenie i poniewierka. Nowonabywcy Odyńców siedziby rozdzielili ją między siebie. Włościanin, pokątny doradca Bobrownicki, osobistość, o której opinji zamilczeć wolę, zajął na część swoją sam dwór; szwagier jego, Kurałowicz, pobudował się tuż pod sadem dwornym, wyciąwszy rosnący na tem miejscu gaik brzozowy. Dom mieszkalny z typowym dachem swoim, dom pamiątkowy, staroświeckiej, z dwoma skrzydłami na tyłach, struktury, zniszczał już prawie ze szczętem. Nowy Giejstun właściciel mieści się jako tako w kilku pokojach na lewo, oddawszy prawą stronę domu w niepodzielne posiadanie parobkom swoim i swojej trzodzie chlewnej. Przez ganek, frontowemi drzwiami, odbywa się nieustanna procesja cieląt, owiec i prosiąt; okna deskami zabite, drzwi z zawias powywalane; po tamtej stronie domu, między skrzydłami, kupy nawozu i śmieci.Poszliśmy w sad. Aleje i szpalery wycięte. Lipy prastare, arszyn przeszło średnicy mające, leżą powalone siekierą; dookoła sterczą pnie. Nowonabywca potrzebował lipy, klonu i jesionu dla reperacji gospodarczych narzędzi. Ostała się tylko — dotychczas przynajmniej — altana w głębi sadu, pod której cieniem stał niegdyś wózek dziecięcy autora »Barbary« i »Felicyty«, gdzie gwarzyli ochotnie jego szkolni koledzy, najpierw boruńscy, potem wileńscy, dla odwiedzenia przyjaciela, czasu wakacyj, zjeżdżający się do Giejstun. Niedługo i ta altana szumieć będzie ponad owocowemi drzewami giejstuńskiego sadu. Znający się na rachunkowości jmć pan Bobrownicki nie dopuści, aby jaki taki kapitał marnował się uwięziony w cennem drzewie lipowem — zaś jako skrzętny i dbający o piękny wygląd swej nowej posiadłości gospodarz, obiecuje dom mieszkalny, tę »starą ruderę«, znieść na wiosnę roku przyszłego (1895) i wybudować na jej miejsce z resztek sprzedanego w ślad po nabyciu Giejstun lasu, nową okazalszą rezydencję. Może i lepiej, że zniknie zupełnie i na opał pójdzie dom, do którego ścian przylgnęło wspomnień tyle.Przynajmniej poniewierać się tak nie będzie. Rysował go z natury Napoleon Orda i w albumie swoim umieścił, wizerunek atoli, jak zresztą niejedno Ordy odtworzenie, wyszedł nie ścisły; dom giejstuński w albumie Ordy wygląda jakgdyby był murowany, a kształt typowego dachu znacznie zmieniony.