Ашмянская друкарня

На відэа 1930-ых гг. Арана Бароўскага ёсць будынак з шыльдай, на якой можна разгледзіць надпіс "Drukarnia". Акрамя шыльды, будынак нічым не прыкметны, звычайная хатка, якіх было шмат у Ашмянах.

Друкарня ў Ашмянах (малюнак на аснове відэа)

Склейка некалькіх кадраў з відэа, на аснове якой зроблены малюнак

Адрас друкарні - вуліца Пілсудскга, 38.

У адрасных кнігах за 1928-1930 гг. узгадваецца толькі адна друкарня - Lewin Sz., Piłsudskiego. У кніжцы "Памяць. Ашмянскі раён" напісана, што яна "...знаходзілася ў руках "спулкі" з трох чалавек - Дэўля, Левіна і Шугаля". 

У інтэрнэце ёсць некалькі кніг, якія былі надрукаваны ў друкарні Левіна ў Ашмянах.

Głos Oszmiański. Оrgan młodzieży Gimnazjum Państw. w Oszmianie, 1935 (elibrary.mab.lt)

Warunki dostarczania prądu przez Hydroelektrownię Miejską w Oszmianie, 1929 (polona.pl)

Пазнака друкарні ў кнізе "Głos Oszmiański"

Доходные дома братьев Стругач в Вильнюсе

На сайте issuu.com частично выложена книга "Vilnius 1900-2016. Architektūros gidas". В содержании этой книги указано, что на страницах 101 и 103 есть информация об доходные домах Абрама и Давида Стругач. К сожалению, доступа именно к этим страницам нет. Но с помощью поиска в интернете удалось найти сведения об этих домах.

Доходный дом Давида Стругача. Построен по проекту архитектора Мосеса Холема (пол. - Moses Cholem) в 1936-38 гг. В 1940 г., после присоединения Литвы к СССР,  дом Стругача, видимо, был национализирован и отдан под жильё профессорам Вильнюсского университета. Современный адрес дома Tauro g. 10,  на момент постройки дома эта улица называлась Góra Boffałowa. Сейчас в доме находится два музея литовских литературных деятелей Винцаса Миколайтиса-Путинаса и Винцаса Креве-Мицкявичюса.

Доходный дом Давида Стругача. Фотография Татьяны Лавринович

Также в работе Малгожаты Долистовской „Miłe miasto” między tradycją a awangardą. Architektura Wilna…  есть проектный рисунок этого дома (замечание: в этой работе напутаны подписи к некоторым рисункам, дом Давида Стругача ошибочно подписан как дом Овсея Рупайцо). 

Projekt domu mieszkalnego na posesji Dawida Strugacza przy ul. Góra Bouffałowa, arch.M. Cholem, 1933, LCVA, sygn. 64-9-2850.

Доходный дом Абрама Стругача. Дом также построен по проекту М. Холема в 1938 г. Современный адрес дома A.Stulginskio g. 3.

Доходный дом Абрама Стругача. Фотография Татьяны Лавринович

Дом Абрама Стругача вид сзади. Фотография Татьяны Лавринович

Дома расположены недалеко друг от друга.

Запалкавая фабрыка ў Вішнева

Запалкавая фабрыка ў мястэчку Вішнева Ашмянскага ўезда была заснавана ў канцы 1880-ых гг. (у розных крыніцах узгадваюцца 1886 або 1888). Першымі яе вядомымі ўладальнікамі был Каплан Шая і Левін Гірш. Пасля ёй валодалі толькі Капланы. У Віленскай губерні таксама існавала запалкавая фабрыка ў м. Эйшышкі (Лідскі ўезда), але да 1909 г. яна зачынілася і ў губерні засталося толькі вішнеўскае прадпрыемства. 

Каля 1908 г. вішнеўская фабрыка ад Шаі Селіхавіча Каплана перайшла да Нахіма Давідавіча Ромма. А пасля яна атрымала назву "Электра". Прадпрыемства было не буйное, гадавая вытворчасць была 10-15 тыс. руб. У той час на тэрыторыі сучаснай Беларусі існавала значна буйнейшыя фабрыкі (паводле зборніка за 1914 г.): "Молнія" ў Мазыры (800 тыс.), "Викторія" ў Барысаве (350 тыс.), "Прогрессъ-Вулканъ" у Пінску (300 тыс.), "Везувій" у Гомелі (250 тыс.).

У вішнеўскай фабрыкі была свая фірмовая этыкетка з лагатыпам. У каталоге запалкавых этыкетак Расійскай імперыі (аўтар А. Малееў, сайт phillumeny.info) ёсць два яе прымеры ў розных колерах.

Этыкеткі (спасылка)

Вектарная рэканструкцыя этыкеткі

Пра далейшы лёс фабрыкі не вядома. Хутчэй усяго, яна спыніла сваю дзейнасць пад час 1-ай сусветнай вайны і больш не аднаўлялася.

Хрысціянская гандлёвая зала

Летам 1938 года на рыначнай плошчы Ашмянаў, побач з гандлёвымі радамі, было распачата будаўніцтва хрысціянскай гандлёвай залы (chrześcijańska hala targowa). Яна складалася з 20 крамаў, была 61 метр у даўжыню і 5 метраў у шырыню.

На першым фотаздымку часоў 1940-ых гг. хрысціянская гандлёвая зала.
Другі здымак 1930-ых гг., прыведзены як доказ, што на першым здымку менавіта хрысціянская гандлёвая зала, а не старыя гандлёвыя рады. 

Зала прызначалася для падтрымкі гандляроў хрысціянскага веравызнання і каб супрацьстаяць дамінаванню яўрэяў у гандлі. У той час значна ўзмацніўся антысемітызм, і Ашмяны не былі выключэннем, што вядома з газетных артыкулаў і ўспамінаў мясцовых яўрэяў.

12 ліпеня фундамент гандлёвай залы, па просьбе старшыні Хрысціянскага аб'яднання сельскіх гандляроў (Chrześcijański Związek Kupców Wiejskich i Straganiarzy) Здзіслава Сікорскага, асвяціў віленскі арцыбіскуп Рамуальд Ялбжыкоўскі, які прыехаў у Ашмяны ў сувязі з кансэцкрацыяй (асвячэннем) парафіяльнага касцёла.

Kurjer Wileński №192 15.07.1938

У кастрычніку 1938 будаўніцтва залы было скончана. Кошт будынка склаў 12 тысяч злотых. 9 кастрычніка адбылося асвячэнне гандлёвай залы ксяндзом Валер'янам Голякам. На асвячэнні прысутнічалі прадстаўнікі дзяржаўных органаў улады, гандлёвых і сельскагаспадарчых аб'яднанняў, прэсы і запрошаныя госці. З прамовамі выступілі ўжо згаданыя кс. Голяк і Здзіслаў Сікорскі, а таксама дырэктар Прамыслова-гандлёвай палаты інжынер Бараньскі, магістр Рыньца і іншыя.

Гэта была першая гандлёвая зала такога тыпу на Ziemiach Wschodnich. Планавалася яшчэ пабудаваць такія гандлёвыя аб'екты ў Маладзечна, Ракаве і іншых гарадах Віленшчыны.

Kurjer Wileński №279 11.10.1938

Будаўніцтва і адкрыццё хрысціянскай гандлёвай залы адбывалася не без перашкод. Паведамлялася, што, каб спыніць будаўніцтва залы, яўрэйскі кагал Ашмянаў прапанаваў за месца на рынку, дзе яна будавалася, 12 тыс. злотых. Але гарадскія ўлады не прынялі гэту прапанову. А таксама на адкрыцці залы група людзей спрабавала парушыць мерапрыемства.

Wieczorna Gazeta Wileńska №196 19.07.1938

Пачатак вуліцы Жупранская. Частка 2

Спасылка на Пачатак вуліцы Жупранская. Частка 1.

 

Некалькі будынкаў вуліцы Пілсудскага (былая Жупранская) па няцотым баку.

Мураваны будынак у цэнтры малюнка захаваўся, усе астатнія даўно пазносілі. На аснове чаго зроблена рэканструкцыя гэтых будынкаў можно паглядзець па спасылках (1 і 2).

Так як вядомы адрасы некаторых суседніх будынкаў з гэтай вуліцы, то нумарацыя гэтых будынкаў хутчэй усяго была наступная:

Калі гэтая нумарацыя правільная, то з дапамогай запісаў у гандлёвым рэестру, тэлефонных даведнікаў і іншых крыніц можна вызначыць каму належылі і чым займаліся ў гэтых дамах.

№11 Кандытарская Мэера Мельніка і прадуктовая крама Розы Арлюк. А з відэазапіса можна дакладна даведацца, што тут была  абутковая майстэрня Рэзніка.

Кадр з відэазапісу

№13 Прадуктовая крама Нохума Шутана і кніжная крама Йоселя Ассірона.

№15 Мануфактурная крама Ісомера Шэйнбера.

№17 Рэстаран і гасцініца Шлёмы Шэлюбскага, магчыма тут была і "Resursa Obywatelska".

№19 Філіял "Centrala Spółdzielni Rolniczo-Handlowych".