суббота, 29 марта 2014 г.

Тэлефонныя даведнікі 1938 і 1939 гг.

У даведніках можна знайсці шмат цікавай інфармацыі. У іх прадстаўлены найбольш багатыя людзі горада (напрыклад, шмат каму вядомыя Адам і Давід Стругачы), бо ў гэны час мала хто мог сабе дазволіць тэлефон. Таксама ў іх можна знайсці самыя важныя арганізацыі, іх кіраўнікоў і адрасы .

У табліцы прадстаўлена інфармацыя толькі па гораду Ашмяны. Даведнікі за 1938 і 1939 гг. амаль не адрозніваюцца, таму яны прыведзенны ў адной табліцы (адрозненні можна праглядзець ніжэй табліцы па зносках).

(b. n.)
Informacja centrali telefonicznej
70
Informacja w sprawach pocztowych
38
Przyjmowanie telegramów telefonem (Inne połączenia służbowe - patrz pod Poczta, Telegraf i Telefon)
AUTOMATY TELEFONICZNE:
Cukiernia Epsztejna
Rodzina Urzędnicza
-----
73
Straż pożarna
-----
54
Baniewicz Czesław, notariusz, Piłsudskiego 35
32
"Blazk", S-ka, Kościuszki 3
45
Branicki Piotr, dr med., Piłsudskiego 58
16
Centrala Spóldzielni Rolniczko-Handlowych, filia, Piłsudskiego 19
371
Cygler Antoni, kontr. ubezp. społ., Czesława Jankowskiego 1a
1
Dawidson Pinia, kupiec lnu i sięmienia, Żeligowskiego 10
74
Deul Elia, eksport koni, Piłsudskiego 41
18
Fajwuszewicz Elia, kupiec, Holszańska 3
59
Fajwuszewicz J., kupiec lnu, wł. pracowni powrozów

Gimnazjum (patrz Szkoły)
24
Goławski Witold, adw., Piłsudskiego 35
34
Grupp Salomon, przemyslowiec leśny, Piłsudskiego 32
26
Hurtownia Prywatna Wyrobów P.M.S., Holszańska 9

 - (dod.) Strugacz Abram
8
Jankiewicz Józef, Kościelna 1
112
Jonak Ludwik, kierownik pow. punktu kontrolnego, Piłsudskiego 26
46
Kancelaria Parafialna Kościola Rzymsko-Katol., Holszańska 1
66
Krajnowicz Mejer, wlaśc. hurtowego składu piwa i fabryki wód gazowyh, Holszańska 3
48
Leger August, dr med., Piłsudskiego 20
42
Lifszyc Hirsz, kupiec leśny, Piłsudskiego 40
61
Mechanicki Chonon, właśc. młyna i tartaku, zaśc. Okmienieje 3
53
Minc Abram, Piłsudskiego 52
373
Noniewicz Józef, lekarz powiatowy, m., Piłsudskiego 45a
POCZTA, TELEGRAF i TELEFON:
58
 - naczelnik urzędu, gab.
71
 - naczelnik urzędu, m.
70
 - kasa główna
55
 - kierownik nadzoru telechnicznego, m.
50
 - nadzór teletechniczny
38
 - telegraf
POLICJA PAŃSTWOWA:
21
 - komendant powiatowy, gab.
4
 - komendant powiatowy, m.
6
 - posterunek, Piłsudskiego 55

 - (dod.) referat śledczy

 - (dod.) komenda pow., kanc.
-----
634
Powszechny Zakład Ubezp. Wzajemnych, Inspektor Powiatowy, Piłsudskiego 47a (Świętoduska 10)
15
Rossowski Jerzy, kpt., Krzyżowa
2
Strugacz Abram, maj. Panawieliszki
7
Strugacz Dawid, inż., maj. Michołkonie
65
Szames Mowsza, właśc. fabryki wód gazowych, Holszańska
205
Szapiro Abram, premysł leśnv. Żeligowskiego 7
SZKOŁY:
25
Gimnazjum Państwowe im. Jana Śniadeckiego, Piłsudskiego 94
69
Szkoła Powszechna Publiczna 7 kl. im. Prezydenta Rzplitej prof. I.Mościckiego, Ad. Mickiewicza 20

 - (dod.) Koneczny Jan, kierownik
-----
30
Szpital Państwowy, Piłsudskiego 62

 - (dod.) dyrektor
URZĘDY:
5
Inspektorat Szkolny na obwód Oszmiański, Holszańska 20
62
Leśnictwo Jagiellońskie, os. Sucha
41
Nadleśnictwo Oszmiana, os. Lipówka

 - (dod.) nadleśniczy, m.,
3
Oddział Bryg. Ochr. Skarb., Kościelna 7
13
 - Wyrzykowski Henryk, kierownik Oddziału, Polna 17
29
Sęduzia okręgowy śledczy na pow. Oszmiański, Piłsudskiego 36
23
Starosta-przewodniczący Wydziału Pow., Piłsudskiego 60
19
Starostwo Powiatowe, Piłsudskiego 60

 - (dod.) wicestarosta, gab.

 - (dod.) ap. ogólny
43
 - Chrzanowski Eustachy, starosta, m., Kowalewskiego 4
72
 - Sylwestrowicz Henryk, wicestarosta, m., Wodna 20
36
Urząd Skarbowy, Kościelna 7

 - (dod.) naczelnik, gab.
35
Więzienie, Piłsudskiego 60
-----
11
Witkowska Józefa, dr, kier. Ośr. Zdr., Piłsudskiego 42
57
Wydział Powiatowy, Piłsudskiego 60

 - (dod.) kierownik zarządu drogowego
27
Wysocki Piotr, dr med., folw. Olchówka

 - (dod.) Dawidson Gierszon
14
Zakłady Przemysłowe B-cia A. i D. Strugacz

 - (dod.) Strugacz D., inż.
9
Zarząd Dóbr hr. F. Czapskiego, maj. Nowosiółki
31
Zarząd gminny Oszmiana
33
Zarząd Miejski, Piłsudskiego 56

 - (dod.) burmistrz, gab.
49
 - burmistrz, m.
52
 - hydro - elektrownia miejska, Boruńska 8
12
Zyskand Owsiej, właśc. skł. leśnych, Piłsudskiego 54
1 – толькі ў 1938
2,3,5 – усе толькі ў 1939
4 – у 1938 іншы адрас - Świętoduska 10

четверг, 27 марта 2014 г.

Фотагісторыя (1)

На сайце NAC (Narodowe Archiwum Cyfrowe) ёсць фотаздымак, які падпісаны як "Oszmiana. Kościół św. Michała Archanioła". Але, на маю думку гэта не касцёл Св. Міхала Арханёла, а алтарная частка касцёла францішканаў:
На старым здымку бачны абраз, верагодна Св. Францішка. Цікавым з'яўляецца і тое, што ў гэны час у касцёле францішканаў яшчэ часткова захоўваўся роспіс сценаў.

пятница, 14 марта 2014 г.

Былыя населенныя пункты на тэрыторыі Ашмянаў

Насельніцтва Ашмянаў павялічвалася не толькі ў выніку натуральнага прыроста і міграцый, але таксама і за кошт таго, што да яго далучаліся суседнія населенныя пункты.

На жаль, калі знікалі населенныя пункты, то забываліся і іх назвы. Але трэба памятаць, што тапонімы маюць вялікую гісторыка-культурную каштоўнасць.

Ніжэй прыведзена карта горада Ашмяны 1931 г. (складзеная з двух тапаграфічных карт), дзе чырвоным колерам памзначаны сучасныя межы горада (станам на 2007 г.):

З дапамогай гэтай і іншых карт можна знайсці населенныя пункты, якія былі далучаны да Ашмянаў:
Старая Ашмяна, або Францішканы (wieś Stara Oszmiana / Franciszkany). Найбольш старажытная частка Ашмянаў. Падзел Ашмянаў на новыя і старыя адбыўся не пазней чым у 2-гой пал. XV ст. Некаторыя і да сённяшняга дня так называюць гэту частку Ашмянаў (вул. Францішканская, а ў савецкі час - Кастрычніцкая). 
Панавелішкі (zaśc. Panawieliszki). Былы маёнтак Стругачоў (захавалася іх сядзіба). Пасля 2-гой сусветнай вайны тут доўгі час знаходзілася школа-інтэрнат для глухіх дзяцей. Працяглы час гэта мясцовасць адносілася да пасёлка Школьны (у межах горада). Сёння - гэта вуліца Л.Д. Стругача.
Казлінкі (zaśc. Koźlinki). Засценак знаходзіўся прыкладна на месцы скрыжавання сучасных вуліц Кірава і Баўмана. Раней у Ашмянах таксама мелася вуліца Казлінская, якая хутчэй за ўсё вяла да засценка.
Малыя Павяжы (wieś Małe Powiaże). На месцы гэтай вёскі сёння сельскагаспадарчае поле. Знаходзілася яна на шляху ў Павяжы. Вуліца якая вяла да яе называлася Павяжская (пераназвана ў Страленка). Цікавым з'яўляецца тое, што ў гэтай невялікай вёсцы пражывалі яўрэі - сем'і Аланскіх і Перскіх.
Загураўшчына (folw. Zagórowszczyzna). Знаходзілася паблізу сучасных ашмянскіх электрычных сетак.
Шэйкі (folw. Szejki). Фальварак месціўся паміж сучаснымі вуліцамі Чкалава і Піянерскай. У канцы 30-ых гг. належыў Буткевічам
Акмяней (zaśc. Okmienieje). Вёска з такой назвай існуе і сёння, але галоўная яе частка раней знаходзілася ў раёне сучасных вуліц Сярогіна, Горкага і завулка Сонечнага.

Таксама можна ўзгадаць некалькі населеных пунктаў, якія знаходзіліся паблізу ад горада, але зніклі:
Моргі (zaśc. Morgi). Старая назва Маргувка (Morgówka). На больш старых нямецкіх і расійскіх картах населены пункт прыкладна на месцы гэтага засценка таксама меў назвы Pautele і Слабада.
Відэтка (folw. Widetka). Знаходзіўся паміж Ашмянамі і Кракоўкай.
Сухая (osada Sucha). Сам населены пункт захаваўся, але сваю назву ён страціў. Затое гэты тапонім перайшоў да назвы зоны адпачынку.

понедельник, 3 марта 2014 г.

Даваенная архітэктура Ашмянаў (Частка IV)

Вул. Жупранская (Пілсудкага)


Сёння на месцы гэтых будынкаў знаходзіцца пляцоўка перад Універмагам:
Жоўты колер - будынкі з гэтага артыкула, чырвоны - з папярэдніх

Пры рэканструкцыі выкарыстоўваліся фотаздымкі з папярэдніх артыкулаў, а таксама ніжэй прыведезнныя здымкі:
У будынку №13 пад час першай сусветнай вайны знаходзілася нямецкае афіцэрскае казіно:
Будынкак №13
Будынак №14
Будынак №15
Пры рэканструкцыі будынка №16 (тут у 1918 г. знаходзіўся Ашмянскі павятовы рэвалюцыйны камітэт) выкарыстоўваліся больш новыя здымкі:
Будынак №16
Усе 16 будынкаў з артыкулаў "Ашмяны да 1939 г.":