Фелікс Сабалеўскі. Некралог

Паведамленне аб смерці ашмянскага ўрача Фелікса Сабалеўскага ў газеце "Kurjer Warszawski" №80 ад 08 кветня 1862 г. (спасылка).

"У павятовым горадзе Ашмяна 3-га сакавіка памёр святой памяці Фелікс Сабалеўскі – доктар медыцыны і хірургіі, надворны саветнік, студэнт былога Віленскага універсітэта, улюбёнец тагачаснага прафесара Анджэя Снядэцкага. Ён быў ашмянскім павятовым доктарам на працягу 29 гадоў. Усё сваё жыццё ён прысвяціў на карысць чалавецтва, заваяваў сэрца кожнага, усе яго шкадуюць. І бедны клас людзей Ашмяны і ваколіц аплаквае яго смерць, з болем успамінаючы, як ён, не аднойчы ўначы, выкліканы да хворага, без усякай прыкрасці, не зважаючы на карысць, спяшаўся аказаць медыцынскую дапамогу. А лепшым доказам таго, як любілі яго людзі, было тое, што калі мінулай вясной здароўе доктара Сабалеўскага пачало пагаршацца, грамадзяне, якія сабраліся на выбары павятовага маршалка ў Ашмяне, склаліся значнай сумай грошай, атрымалі дазвол ад урачэбнай улады і пашпарт ад Урада, і неадкладна адправілі яго на замежныя мінеральныя воды, дзе святой памяці Сабалеўскі правёў усё лета, а ўвосень вярнуўся да сям’і. На жаль! Толькі на выгляд здавалася, што здароўе яго палепшылася, але сiлы вiдавочна пачалi пакiдаць яго, усё больш узмацнялiся болi ў грудзях, з якiмі нічога не атрымалася зрабіць за усю мінулую суровую зiму. Ён памёр, пакінуўшы мілую памяць пра сябе для тых, хто ведаў яго, ён быў найлепшым мужам і бацькам, быў таварыскім і добрым. Яго заўчасная смерць пакідае ў няўцешным горы яго шаноўную жонку і дзвюх дачок. – К."

Дапаўненне да некралога:

Запіс аб смерці Фелікса Сабалеўскага

З запісу аб смерці таксама можна даведацца, што Феліксу было 56 гадоў, пасля сябе пакінуў удавой  Елену з Казакевічаў і дзвюх дачок Алімпію і Стэфанію. Пра Алімпію вядома, што яна нарадзілася ў 1836, яе мужа быў, напэўна, Ігнацы Жараўскі. Другая дачка Стэфанія-Эдуарда нарадзілася ў 1841, выйшла за Зыгмунта Марціноўскага. У Фелікса і Елены яшчэ было некалькі памерлых дзецей: Эмілія-Паўліна (нар. 1838), Уладзіслава (нар. 1839), Напалеон-Ян (нар. 1843) і Ядзвіга-Габрыеля (нар. 1846).

Вінцэнт Славецкі

Вінцэнт Славецкі - адзін з першых літографаў Літвы. Паходзіў ён з ашмянскай мяшчанскай сям'і.

Вінцэнт Славецкі. Аўтапартрэт (limis.lt)

У артыкуле  Ўладзіміра Іванавіча Рынкевіча "Літографы Віленскай мастацкай школы" (2004) пра Славецкага ўзгадваецца наступнае:

"Найбольш актыўнае засваенне новай графічнай тэхнікі ва універсітеце выпадае на 1820-1826 гг., калі друкаром і кіраўніком літаграфічнай майстэрні становіцца Вінцэнт Славецкі (1794-1844), ураджэнец Ашмянскага павета, вучань Ю. Саўндэрса. Яшчэ студэнтам ён набыў вопыт працы прасаўшчыка ва ўніверсітэцкай гравёрнай майстэрні. У 1817-1820 гг. як стыпендыят універсітэта ён не без поспеху ўдасканальваў сваё майстэрства ў гравіраванні па сталі і камяні ў Пецярбургскай акадэміі мастацтваў. Пасля вяртання ў Вільню за два гады ён прафесійна абсталяваў літаграфічную майстэрню і наладзіў вытворчасчь друкаванай прадукцыі на патрэбу універсітэта. Добра валодаючы малюнкам і разнастайнымі графічнымі тэхнікамі, ён сам рысаваў, рэзаў і друкаваў станковыя творы (партрэт прафесара універсітэта Э.Снядецкага, 1822; партрэт пісьменніка С.Трэмбецкага, 1822, партрэт князя Віталда; “Падарожжа ў Егіпет”), таксама ілюстрацыі да кніг (A.Maczuski „O pryjaźniach i przyaciołach” (Wilno, 1817), J.Strumiłły „Ogrody północne” (Wilno, 1820)). У апошнія гады жыцця (з 1836) з-за пагаршэння зроку Славецкі прыпыніў занятак графікай, служыў настаўнікам малявання і каліграфіі ў Дынябурскай гімназіі (зараз г. Даўгаўпілс, Латвія)".

Некалькі літаграфій Вінцэнта Славецкага, якія можна адшукаць у інтэрнэце:

Партрэт паэта Станіслава Трамбецкага (polona.pl)

Партрэт Вітаўта (limis.lt)

Вокладка да кнігі „O pryjaźniach i przyaciołach”, Анджэй Мачускі, Вільня, 1817 (limis.lt)

Некалькі ілюстрацый Славецкага з кнігі Юзафа Струмілы „Ogrody północne”, Вільня, 1820 (polona.pl):

У розных крыніцах пазначана, што Вінцэнт быў з Ашмянскага павета, але дзякуючы рэвізіям і метрычным кніжкам можна дакладна вызначыць месца яго паходжання - гэта горад Ашмяны.

Рэвізія 1795

Славецкія даўні ашмянскі род, яны яшчэ ўзгадваюцца ў інвентары за 1668 г. Бацька Вінцэнта Францішак с. Ежы Славецкі быў возны. Маці - Вікторыя з дому Кубіловіч. Яны пакінулі пасля сябе трох сыноў: Юзафа, Вінцэнта і Міхала. Міхал памёр у 1831 г. у 23 гады, улічваючы год смерці і малады ўзрост, напэўна яго забілі падчас задушэння паўстання ("ашмянская разня"). А Юзаф ажаніўся с Кацярынай Валчацкай і меў шмат дзяцей і ўнукаў, яго нашчадкі і сёння жывуць у ваколіцах Ашмянаў.

На ашмянскіх могілках захавалася магіла бацькоў Вінцэнта. Надпіс на крыжы: "TU LEƵA, Rodice FRANCISZEK SŁAWECKI. lenerał, w.p.o. miał lat 70. umarł 1824; WIKTORYA lat 50. um. 1827; syn Wincenty Postawił."

У надпісе ёсць недакладнасці: 

1) маці Вінцэнта Вікторыя Славецкая насамрэч памерла 19 студзеня 1828. У метрычнай кніжцы пазначана, што ёй было 55 гадоў. А калі верыць рэвізіям, то яе ўзрост быў 58 гадоў.

2) з бацькам Вінцэнта Францішкам Славецкім больш пытанняў. З рэвізій вядома, што ён нарадзіўся каля 1765. Ёсць запіс аб смерці нейкага Францішка Славецкага 11.11.1821 у Ашмянах. У гэтым запісе пазначана, што ён быў селянін ("працавіты") і яму было 85 гадоў, але насамрэч ён быў мешчанін і меў каля 56 гадоў. Але пра іншых Славецкіх з Ашмянаў невядома, таму мне здаецца, што запіс за 1821 адносіцца да бацькі Вінцэнта, толькі там перавелічанны ўзрост памералага. А ў рэвізіі за 1816 адзначана, што Францішак Славецкі памёр у 1813. Але хутчэй усяго гэты запіс памылковы, магчыма Францішак удзельнічаў у вайне 1812 г. на баку Францыі і пасля хаваўся ад уладаў і родныя запісалі яго памерлым.

Крыж на магіле бацькоў Славецкага

Памёр Вінцэнт сын Францішка Славецкі 30 жніўня 1872 г. у Ашмянах. У запісе аб смерці аднзначана, што Вінцэнт быў халасты, меў чын калежскага сакратара (Х клас) і некалі з'яўляўся настаўнікам малявання Дынабургскай школы. Пазначана, што яму было 90 гадоў і памёр ён ад старасці, але насамрэч яму было каля 78 гадоў (перабольшванне ўзроста ў метрычных кніжках сустракаецца часта). Пахаваны праз 3 дня на ашмянскіх парафіяльных могілках.

Запіс аб смерці і пахаванні Вінцэнта Славецкага

Магіла Вінцэнта знаходзіцца каля яго бацькоў. Усе надпісы складана прачытаць. Крыж, магчыма, не першапачатковы.

Магіла Вінцэнта Славецкага

Дом Стругачей в Минске

Большая часть информации из книги Леонида Маракова "Галоўная вуліца Мінска (1880-1940 гг.). Кніга 2", 2013

Дом Стругачей располагался на улице Захарьевская, 72 (в 1896-1912 - 70). Сейчас на этом месте - проспект Независимости перед домом №18. Дом принадлежал купцу Лейбе Давидовичу Стругачу (не позднее чем с 1888), а после его смерти в 1906 - его вдове Стругач Гинде Моисеевне. В 1921 г. дом был национализирован.

Со стороны улицы Захарьевской дом состоял из двух соединенных двухэтажных разных по высоте зданий, стены которых слева и справа вплотную примыкали к домам других владельцев. За домами во дворе было несколько хозяйственных построек.

Помещения сдавались под различные магазины и ремесленные мастерские. В разное время этом доме располагались: часовая мастерская и магазин Лейзеровского, шапочная мастерская и магазин Вайнштейна, корсетная мастерская и магазин Поселя, бакалейная лавка Эфрон, магазин одежды Рипса и другие.

Несмотря на то, что существует большое количество старых снимков улицы Захарьевской и то, что дом Стругача находился относительно недалеко от знаменитой минской гостиницы "Гарни", пока удалось найти только два снимка дома Стругача.

Один из снимков, сделанный примерно в 1918, существует в двух вариантах, на одном из них дом Стругача частично обрезан, но он в лучшем качестве. Дом Стругача - два совмещенных крайних зданий в правой части снимка. На более высоком здании (во втором варианте он обрезан) вывесок не видно. На втором более низком здании хорошо видна реклама магазина часов Лейзеровского, есть большая вывеска, на стенках между окнами нарисованы часы, а также установлены часы в виде фонаря. На первом этаже видны вывески шапочной мастерской Вайнштейна и магазина одежды Рипса.

фото из коллекции Michał Zarožny (ссылка)

снимок с ebay.de (ссылка)

Второй снимок из журнала "Чырвоная Беларусь" 1931 г. Дом Стругача выделен красным цветом.

Ссылка на полный снимок без пометок